Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Ngân
hàng Phát triển Châu Á (ADB) cho rằng Việt Nam sẽ là nước nhận được
lợi ích từ chủ chương tự do hóa di chuyển lao động lành nghề khi
Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) được chính thức thành lập vào năm 2015.
Tuy nhiên, ILO cũng đưa nhận định
về thị trường lao động Việt Nam trước thời điểm Cộng đồng Kinh tế Asean
(AEC) được xây dựng tại diễn đàn Chính sách và những tác động của Cộng
đồng Kinh tế ASEAN (AEC) đến thị trường lao động Việt Nam tại Hà Nội
sáng qua 3/9.
Trong
các chính sách chung của AEC sẽ được thành lập năm 2015, các nước cho
phép di chuyển tự do lao động có trình độ trong 8 ngành như: nha sĩ, bác
sĩ, kiến trúc, công nghệ và du lịch… giữa các nước ASEAN với nhau.
Dựa trên những tính toán của mình, ILO đưa ra nhận định năng
suất lao động của người Việt Nam hiện đang ở mức thấp so với các nước
ASEAN – 6 (các nước phát triển hơn trong ASEAN) và mức bét bảng so với
các nước Châu Á – Thái Bình Dương. Năng suất lao động Việt Nam bằng 1/5
lao động Malaysia, 2/5 Thái Lan và 1/15 Singapore.
Theo
các đánh giá về năng suất lao động Việt Nam thì tỷ lệ lao động lành
nghề Việt Nam còn thấp so với số lao động được qua đào tạo nghề. Các lao
động Việt Nam thiếu kỹ năng mềm để có thể sẵn sàng hội nhập như: giao
tiếp công việc bằng 1 ngoại ngữ khác, khả năng làm việc nhóm, khả năng
giao tiếp trong công việc với người nước ngoài.
Theo
ILO hiện chỉ có khoảng 20% lao động Việt Nam được đào tạo chuyên môn và
kỹ năng nghề nghiệp, còn 80% đều lao động phổ thông, lao động trình độ
thấp. Báo cáo của ILO cũng chỉ ra có sự chênh lệch lớn trong phân bố lao
động đào tạo chuyên môn giữa các vùng kinh tế, gây ảnh hưởng đến đời
sống kinh tế - xã hội và khả năng hội nhập.
Trong
khi Đồng Bằng Sông Hồng, Đông Nam Bộ có số lao động bậc cao, lao động
chuyên môn tập trung đông thì Đồng bằng Sông Cửu Long lại là khu vực lao
động thiếu kỹ năng nhất, trong 10 lao động chỉ có 1 người có kỹ năng
chuyên môn.
Trong
200 doanh nghiệp hoạt động ngành du lịch được khảo sát, các lãnh đạo DN
đều cho biết sinh viên tốt nghiệp các trường dạy nghề không đáp ứng
được bất kỳ yêu cầu nào của họ. Các ngành nghề như Cơ khí chế tạo, vi
tính và công nghệ nguồn sinh viên ra trường đều phải được chính DN đào
tạo thêm, đào tạo lại về chuyên môn mới có khả năng đáp ứng được yêu cầu
công việc.
TS
Nguyễn Đức Thành, GĐ Trung Tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR),
Đại học Quốc gia Hà Nội nhận định: “Lao động Việt Nam có lợi thế trẻ,
nằm trong cơ cấu dân số vàng (tỷ lệ lao động 18 – 45 chiếm số lượng lớn)
– đây là cơ cấu dân số mà nhiều nền kinh tế đang mơ ước.
Tuy
nhiên lao động Việt Nam thường bị chê rất nhiều về ngoại ngữ cùng các
kỹ năng làm việc nhóm hiệu quả; nhân sự cao cấp so với các nước trong
khu vực thì chúng ta vẫn còn khoảng cách khá lớn và đang rất thiếu những
nhà quản lý doanh nghiệp Việt tài giỏi đủ sức cạnh tranh tại các thị
trường khu vực. Đội ngũ lao động được đào tạo nghề trong những năm qua
phần lớn chỉ được chú trọng vào đào tạo chuyên môn cứng, khả năng làm
việc độc lập trong khu hội nhập đang cần các kỹ năng toàn diện hơn”.
Theo
các chuyên gia tại Diễn đàn, Sự gia nhập AEC sẽ bù trừ những mặt hạn
chế nhưng đồng thời cũng phát huy sở trường của lao động các nước ASEAN.
Việc di chuyển tự do lao động chuyên môn cao sẽ như “Nước chảy chỗ
trũng” bù đắp thiếu hụt nhân lực cho các nền kinh tế.
Nếu
lao động Việt Nam không sớm khắc phục tình trạng năng suất kém, việc
dạy và đào tạo các trường dạy nghề chưa theo sát trình độ phát triển của
các nước tiên tiến trong khu vực, lao động Việt Nam rất khó để cạnh
tranh trong sân chơi khu vực hóa lao động, gia tăng lợi thế của mình và
nguy hiểm hơn đánh mất thị trường và cơ hội làm việc ngay tại quê nhà.
Nguyễn Tuyền