Đổi mới thể chế đang là một yêu cầu tất yếu để phát triển kinh tế, khi
mô hình kinh tế thời kỳ Đổi mới dù đã mang lại những thành tựu to lớn, song sau
gần 30 năm, đã đến lúc cần phải thay đổi để đất nước tiếp tục phát triển.
Trong Thông điệp đón năm mới 2014, Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng viết: “Nguồn động lực đó phải đến từ Đổi
mới thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân”.
Ngày 31/10 tại nghị trường, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch đầu tư Bùi Quang Vinh tiếp
tục đề nghị. “Chúng ta phải đổi mới
thể chế, pháp luật, chứ không thể dùng lời khuyên, mong muốn để thay đổi”.
Thông điệp này còn được cả Thủ tướng Chính phủ và
Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh trong phiên khai mạc Quốc hội sáng 20/10/2014.
Như vậy có thể nói, nhu cầu đổi mới
thể chế đang là vấn đề không thể khác.
Song, muốn đổi mới thể chế có hiệu
quả, không thể không bắt đầu từ một việc vô cùng quan trọng, có tính quyết định
cho sự thành bại, đó là đổi mới công tác cán bộ.
Tại
trong phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội ngày 1-11 về thực hiện tái cơ cấu
nền kinh tế trong lĩnh vực đầu tư công, doanh nghiệp nhà nước và hệ thống ngân
hàng, Đại biểu Nguyễn Văn Hiến (Bà Rịa-Vũng Tàu) kể:
“Trước
khi đi họp Quốc hội, có một doanh nghiệp nói với tôi thế này: Các ông đặt vấn đề tái cơ cấu doanh nghiệp,
đầu tư công nhưng không thấy ai đặt vấn đề tái cơ cấu tổ chức bộ máy và tái cơ
cấu chính các ông”.
Không dừng ở đó, ông Hiến còn thẳng
thắn: "Công tác tuyển chọn cán bộ là yếu tố then chốt trong vấn đề này.
Bởi nếu không có sự tuyển chọn công khai, minh bạch mà cứ theo tiền lệ
"hậu duệ, quan hệ, tiền tệ" thì sẽ mất người tài, sẽ không có người
để giúp dân, giúp nước”.
Cách
đó ít lâu, tại nghị trường, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cũng
nêu quan điểm tương tự: “Không đổi mới cán bộ, không đổi mới được nền kinh tế… Tiềm năng của đất
nước không phải tài nguyên thiên nhiên, mà chính là con người, là thể chế. Giới
hạn tiềm năng chính là giới hạn ở trí tuệ con người”.
Không
thể nói gì hơn ngoài hai từ: Quá đúng!
Quá
đúng bởi nói từ nhiều năm qua, không ít chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà
nước đúng và trúng. Thế nhưng khi thực hiện, không ít những chủ trương chính
sách tốt đẹp đó bị làm sai lệch, thậm chí dẫn đến sai lầm, đổ vỡ. Lý do chính là
bởi khâu thực hiện yếu kém tại các cấp cơ sở.
Sự
đổ vỡ của một số chủ trương, chính sách do thực hiện yếu kém là biện chứng bởi
suy cho cùng, thể chế chỉ là phương tiện, là công cụ. Vấn đề là người trực tiếp
điều hành, điều khiển công cụ đó.
“Thể
chế” giống như một chiếc ô tô và người điều hành giống như người tài xế.
Nếu
ô tô hiện đại, có tốc độ cao vào tay người lái xe có trình độ, chiếc xe sẽ phát
huy hết tiềm lực, sức mạnh và đạt vận tốc tối ưu.
Ngược
lại, nếu “tài xế” yếu kém sẽ dẫn đến ba hậu quả.
Thứ
nhất, người tài xế đó sẽ cố tình chạy chậm để vừa với khả năng của anh ta và
như thế là làm kìm hãm sự phát triển ở ngành nghề, lĩnh vực, địa phương mà anh
ta đảm nhận.
Thứ
hai, anh ta sẽ phá hỏng chiếc xe bởi sự yếu kém của mình, thậm chí không loại
trừ để tránh bị “ô tô thải loại tài xế”, anh ta sẽ “loại” chiếc xe bằng hành
động ngấm ngầm chống đối, phá hoại.
Thứ
ba, anh ta sẽ liều lĩnh chạy với vận tốc quá sức của mình để rồi cuối cùng là
gây tai nạn.
Vì
vậy, song song với việc “thay xe”, cần phải thay “tài xế”, tức là đổi mới thể
chế, không có cách nào khác là phải đổi mới công tác cán bộ.
Ngoài
việc đào tạo, nâng cao trình độ cho mỗi cán bộ, công chức để họ có thể tiến kịp
với thể chế mới thì cần dũng cảm loại bỏ những “tài xế” yếu kém, thiếu tinh
thần trách nhiệm, những ai dựa vào hậu duệ, tiền tệ, quan hệ… ra khỏi đội ngũ.
Không
thể vì nể nang, vì bè phái, vì quan hệ… mà giao cỗ xe hiện đại vào tay những
tài xế cổ hủ, yếu kém vì chính họ sẽ làm hỏng những chủ trương, chính sách tốt
đẹp.
Và
cuối cùng, vẫn phải nhắc lại lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Muốn việc
thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém” và “Cán bộ là cái gốc của mọi
công việc”.
Bùi Hoàng Tám