Thực trạng của công tác chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.

 Những thành tựu đã đạt được.

       Trong những năm qua, các hoạt động giải quyết vụ việc dân sự của ngành Toà án đã đạt được rất nhiều kết quả quan trọng, mặc dù các vụ việc ngày càng gia tăng về số lượng và phức tạp về nội dung. Một trong những lý do đem lại thành công của ngành Toà án là các Toà án đã làm tốt công việc chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự. Năm 2012, Toà án nhân dân các cấp đã thụ lý 271.306 vụ, tăng 24.391 vụ so với cùng kỳ năm trước; đã giải quyết, xét xử được 246.215 vụ việc (đạt 90%), tăng 23.829 vụ việc. Trong đó, giải quyết, xét xử theo thủ tục sơ thẩm 231.546 vụ việc.

Theo Báo cáo tổng kết công tác năm 2012 và nhiệm vụ trọng tâm công tác năm 2013 của ngành Toà án nhân dân, Các tòa án nhân dân chú trọng làm tốt công tác hòa giải trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự, qua đó giúp cho việc giải quyết vụ án nhanh chóng, đồng thời góp phần củng cố đoàn kết trong nội bộ nhân dân. Tỷ lệ hoà giải thành công trong việc giải quyết các vụ việc dân sự trong năm 2012 là 51%.Nhìn chung, Toà án cấp sơ thẩm đã thuân thủ đúng các quy định của pháp luật trong thụ lý và giải quyết các vụ án dân sự.

Có thể thấy, mặc dù các vụ việc mà tòa án phải thụ lý và giải quyết là rất lớn, số lượng tăng lên theo hàng năm, trong đó có nhiều tranh chấp phức tạp nhưng các tòa án vẫn cố gắng khắc phục khó khăn, áp dụng đúng các quy định của pháp luật TTDS, làm tốt việc hướng dẫn, giải thích pháp luật cho các bên đương sự về quyền và nghĩa vụ của họ, tích cực xác minh, thu thập chứng cứ trong những trường hơp có yêu cầu và tăng cường phối hợp với các cơ quan hữu quan, nên số lượng lớn các vụ việc dân sự đã được giải quyết theo thời hạn quy định của pháp luật từng bước khắc phục việc giải quyết các vụ án tồn đọng. Tỉ lệ các bản án các quyết định bị hủy, sửa cũng giảm dần qua các năm.

 Những hạn chế trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự.

Thứ nhất: Quy định pháp luật tố tụng dân sự về chuẩn bị xét xử còn một số hạn chế.

-   Hiện nay, pháp luật TTDS chưa có cách hiểu thống nhất về thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự quy định tại Điều 179 BLTTDS. Bên cạnh đó, thời hạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm đối với các vụ án tranh chấp về kinh doanh, thương mại và tranh chấp về lao động là hai tháng, kể từ ngày thụ lý vụ án. Tuy nhiên, trên thực tế, các tranh chấp này diễn ra khá phổ biến và phức tạp. Thực tiễn xét xử cho thấy, Toà án thường không thể tiến hành giải quyết các vụ án trên trong thời hạn hai tháng.

    - Bất cập trong quy định về thu thập chứng cứ trong hoạt động lập hồ sơ vụ án dân sự: Về quy định về thời hạn giao nộp chứng cứ: Theo quy định tại Khoản 1 Điều 175 BLTTDS: “Trong thời hạn mười lăm ngày kể từ ngày nhận được thông báo, người được thông báo phải nộp cho Toà án văn bản ghi ý kiến của mình đối với yêu cầu của người khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu có. Trong trường hợp cần gia hạn thì người được thông báo phải có đơn xin gia hạn gửi cho Toà án nêu rõ lý do; nếu việc xin gia hạn là có căn cứ thì Toà án phải gia hạn, nhưng không quá mười lăm ngày.” Theo quan điểm đề xuất của một số Toà án thì cần quy định thời hạn giao nộp chứng cứ do Thẩm phán được phân công ấn định nhưng không vượt quá thời hạn ra quyết định đưa vụ án dân sự ra xét xử sơ thẩm trừ trường hợp do trở ngại khách quan mà không thể giao nộp chứng cứ đúng thời hạn. Mọi chứng cứ đương sự đưa ra ngoài thời hạn giao nộp chứng cứ nói trên không được Toà án chấp nhận. Quy định như vậy sẽ tạo điều kiện về thời gian để Toà án xem xét, đánh giá chứng cứ. Tuy nhiên, việc quy định về thời hạn giao nộp chứng cứ này có thể sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự.

   -    Chưa có quy định về chế tài đối với cơ quan tổ chức cá nhân từ chối cung cấp tài liệu chứng cứ có lien quan đến việc giải quyết vụ án. Mặc dù, Điều 5B;TTDS quy định cá nhân cơ quan tổ chức có trách nhiệm cung cấp chứng cứ cho đương sự. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy không phải lúc nào yêu cầu của cá nhân, cơ quan tổ chức cung cấp chứng cứ của đương sự cũng được thực hiện.

Thứ hai: Về tổ chức và cán bộ của Tòa án.

    - Số lượng các vụ án dân sự mà nghành Tòa án phải giải quyết ngày càng nhiều trong khi nguồn tuyển cán bộ và bổ nhiệm Thẩm phán ở nhiều địa phương còn thiếu tạo áp lực lớn trong công tác. Trong những năm qua, số lượng các loại án gia tăng mỗi năm khoảng 15% một thẩm phán xét xử 5 vụ/tháng, nhưng do thiếu cán bộ nên tòa án ở một số địa phương bị quá tải dẫn đến số lượng các vụ án tồn đọng không được giải quyết dứt điểm, có thẩm phán giải quyết 10 vụ/tháng điều này đã dẫn đến những sai sót không đáng có về nghiệp vụ. Bên cạnh đó tinh thần trách nhiệm, trình độ chuyên môn nghiệp vụ của một bộ phận cán bộ công chức tòa án chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình hiện nay.

Thứ ba: Về hoạt động hỗ trợ Tòa án giải quyết các vụ án dân sự của các cơ quan tổ chức liên quan.

      Thông tư lien tịch số 10/2007/TTLT-BTP-BCA-BTC-VKSND-TANDTC hướng dẫn một số quy định về trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng. Tuy nhiên cho đến nay tổ chức và hoạt động bổ trợ tư pháp vẫn còn một số tồn tại nhất định. Ví dụ hiện nay quan hệ về tranh chấp đất đai xảy ra phổ biến, tính chất ngày càng phức tạp đòi hỏi phải có sự cung cấp thông tin từ các cơ quan chức năng trong việc xác minh nguồn gốc… nhưng khi có công văn yêu cầu cung cấp thông tin các cơ quan chức năng thường chậm trễ trong công việc thực hiện yêu. Khi tòa triệu tập tham gia tố tụng, không ít cá nhân tổ chức này không chấp hành…gây khó khăn cho công tác chuẩn bị xét xử của Tòa án.

 Một số kiến nghị.

    -Thứ nhất :Đối với các quy định về thời hạn chuẩn bị xét xử. Cần sử đổi lại thời hạn chuẩn bị xét xử của các vụ án thương mại, lao động và có các giải pháp gia hạn mềm hơn, không nên khống chế số lần gia hạn và tổng số thời gian được gia hạn, với mỗi lần kí quyết định gia hạn, Chánh án Tòa án đang thụ lý giải quyết vụ án đó phải làm rõ lý do chậm trễ, đâu là lí do khách quan, đâu là lí do chủ quan và yêu cầu Thẩm phán đưa ra các giải pháp khắc phục.

   - Thứ hai: Bổ sung quy định về chế tài cụ thể để áp dụng đối với cá nhân, cơ quan tổ chức cố tình không cung cấp tài liệu, chứng cứ hoặc kéo dài thời gian thực hiện yêu cầu khi đương sự cản trở việc xét xử.

  -  Thứ ba: Bổ sung điều luật về trách nhiệm thông báo tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án . Cần quy định Tòa án có trách nhiệm phải thông báo cho các bên đương sự các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ vụ án để các đương sự biết để có thể yêu cầu được sao chụp nghiên cứu chuẩn bị cho tranh tụng tại phiên tòa.

-   Thứ tư: Bổ sung điều luật về thời điểm cụ thể giao nộp chứng cứ của các đương sự. Một số tòa án đề xuất bổ sung quy định về thời gian nộp chứng cứ do Thẩm phán được phân công ấn định nhưng không được vượt quá thời gian ra quyết định đưa vụ án ra xét xử ở cấp sơ thẩm, trừ trường hợp có trở ngại khách quan mà không thể giao nộp chứng cứ đúng thời hạn.

-  Thứ năm: Một số ý kiến khác.

-               Cần tiếp tục nâng câo trình độ chuyên môn của các bộ ngành tòa án và viện kiểm sát. Đặc biệt là trình độ chuyên môn nghiệp vụ của thẩm phán vì thẩm phán là người đóng vai trò quan trọng trong hoạt động chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án dân sự. Cần phải đẩy mạnh việc đào tạo, đào tại lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho thẩm phán, cán bộ tư pháp về mặt chính trị, pháp luật nghiệp vụ xét xử và các kiến thức bổ trợ khác như : kinh tế, xã hội, ngoại ngữ, tin học…

-               Nhà nước cần có chính sách đãi ngộ hợp lý đối với đội ngũ cán bộ trong ngành tòa án, viện kiểm sát nhằm hạn chế tình trạng tiêu cực, nâng cao chất lượng giải quyết vụ án.

-               Tăng cường cơ sở vật chất, điều kiện, phương tiện làm việc cho các tòa án giúp cho tòa án có những điều kiện tốt hơn trong công tác chuẩn bị xét xử.

-               Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục phổ biến pháp luật nhằm nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân, tạo điều kiện cho hoạt động chuẩn bị xét xử của tòa án được tiến hành thuận lợi hơn.

Đỗ Chinh

Mời bạn đánh giá bài viết này!

Có thể bạn quan tâm?

Địa chỉ chi nhánh: Số 26 Đoàn Thị Liên, phường Phú Lợi, TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương
PNV – Địa chỉ: VP 6, Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Email: luathongthai38@gmail.com
Hotline: 0976.933.335
Đơn vị liên kết:
- Viện Kinh tế Công nghệ Việt nam
- Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Xuất Nhập khẩu HILAP