Hội thảo “Quyền im lặng trong tố tụng hình sự và các quy định về bào chữa trong dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi)”

(VBF) - Ngày 26/11/2014, tại Hà Nội, Liên đoàn Luật sư Việt Nam (LĐLSVN) đã tổ chức Hội thảo “Quyền im lặng trong tố tụng hình sự (TTHS) và các quy định về bào chữa trong dự thảo Bộ luật TTHS (sửa đổi)”.
Tham dự Hội thảo có Luật sư Lê Thúc Anh – Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch LĐLSVN; Ths. Luật sư Trương Trọng Nghĩa – Phó Chủ tịch LĐLSVN; TS. Luật sư Đỗ Ngọc Thịnh – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký LĐLSVN; PGS.TS Trần Văn Độ – Phó Chánh án TANDTC, Chánh án Toà án Quân sự TW; Đại tá. TS Lê Văn Thư - Phó Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách tư pháp, hành chính – Bộ Công an, và đông đảo các luật sư để "giải mã" việc có hay không nên quy định vấn đề “quyền im lặng” trong dự thảo Bộ luật này, cũng như hoàn thiện các quy định trong chương “bào chữa”. 
TS. Luật sư Phan Trung Hoài – Chủ nhiệm Ủy ban bảo vệ quyền lợi luật sư LĐLSVN cho biết, ban soạn thảo dự án Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) đã tiếp thu ý kiến của LĐLSVN và xây dựng một chương riêng về “bào chữa”. Tuy nhiên, Liên đoàn cho rằng, dự thảo Chương “bào chữa” chưa đáp ứng và giải được những vướng mắc từ thực trạng pháp luật thực định và thực tiễn hành nghề của các luật sư khi tham gia bào chữa trong các vụ án hình sự, đặc biệt là vấn đề “quyền im lặng” trong tố tụng hình sự.Theo các chuyên gia pháp lý tham dự Hội thảo, pháp luật Việt Nam chưa từng chính thức có quy định về “quyền im lặng” nhưng pháp luật tố tụng hình sự cũng đã có những quy định gián tiếp thể hiện một số nội dung của quyền này. Tuy nhiên, các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về các quyền của người bị buộc tội, người bào chữa không làm phát sinh nghĩa vụ tương ứng của cơ quan, người tiến hành tố tụng, việc vi phạm các quyền đó không làm phát sinh hậu quả pháp lý nào.
Vì thế, nhiều trường hợp, người tiến hành tố tụng vẫn có những biện pháp gây khó khăn cho người bị buộc tội trong việc thực hiện các quyền được quy định, trong đó có quyền không khai báo nếu không tự nguyện. Thậm chí dẫn đến bức cung, dùng nhục hình và dẫn đến oan sai trong hoạt động tố tụng hình sự. Còn khi ra tòa xét xử, những trường hợp bị can, bị cáo không trả lời các câu hỏi của người tiến hành tố tụng thường bị coi là “không ăn năn, hối cải” và phải nhận những mức hình phạt nghiêm khắc hơn.
Như vậy, “quyền im lặng” đã được thừa nhận trong thực tế song do chưa có cơ sở pháp lý rõ ràng và cơ chế đảm bảo thực thi nên gần như quyền này không được thừa nhận đúng vị trí, vai trò và phần nào làm hạn chế quyền bào chữa của luật sư và quyền được có người bào chữa của bị can, bị cáo, người tạm giữ. Do đó, dự án sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự đã đề cập đến “quyền im lặng” trong mối quan hệ chặt chẽ của quyền này và nguyên tắc bảo đảm quyền bào chữa như một trong những giải pháp quan trọng để góp phần hạn chế oan, sai trong hoạt động tố tụng hình sự.
Trong một ngày làm việc, các đại biểu tham dự Hội thảo đã nghe tham luận của PGS.TS Trần Văn Độ – Phó Chánh án TANDTC, Chánh án Toà án Quân sự TW; Ths. Luật sư Trương Trọng Nghĩa – Phó Chủ tịch LĐLSVN; Đại tá. TS Lê Văn Thư - Phó Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách tư pháp, hành chính – Bộ Công an; Bản góp ý về Dự thảo Chương VII “bào chữa” trong Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) của TS. Luật sư Phan Trung Hoài – Chủ nhiệm Uỷ ban Bảo vệ quyền lợi luật sư LĐLSVN, và sôi nổi thảo luận về những vấn đề liên quan.
Từ những vướng mắc trong hoạt động nghề nghiệp được các luật sư “liệt kê” để minh chứng cho việc “có quy định pháp luật về quyền bào chữa song chưa được thực hiện nghiêm đã hạn chế rất nhiều quyền bào chữa của luật sư và quyền được bào chữa của người bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo”. Ngoài ra, theo các đại biểu, xem xét cơ chế bảo đảm thực thi quyền im lặng trong tố tụng hình sự, từ trước đến nay, quyền bào chữa của luật sư chỉ là quyền phái sinh từ quyền của người bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo và phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của cơ quan tiến hành tố tụng, nhất là trong việc điều tra, thu thập chứng cứ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ. Đó là hậu quả của việc vai trò người bào chữa, luật sư chỉ được xếp ở vị trí “bổ trợ tư pháp”, luật sư chỉ là “người tham gia tố tụng” nên không có vị trí bình đẳng với những người tiến hành tố tụng khác như điều tra viên, kiểm sát viên.
Vì vậy, để thực hiện quyền bào chữa, ý kiến của LĐLSVN nhấn mạnh, luật sư cần có vị thế bình đẳng với những người tiến hành tố tụng là điều tra viên, kiểm sát viên… vì “khi nào luật sư  thoát khỏi “chiếc áo” “bổ trợ tư pháp” thì nguyên tắc tranh tụng trong xét xử mới có thể được thực hiện triệt để” như nhận định của TS. LS Phan Trung Hoài – Chủ nhiệm Ủy ban bảo vệ quyền lợi luật sư.
Ngoài ra, trong quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành và thực tế, quyền gặp, trao đổi, hỏi người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo đang bị tạm giam luôn bị xâm hại nghiêm trọng, đặc biệt là trong giai đoạn điều tra. Do vậy, các đại biểu cho rằng, bổ sung quyền này vào dự thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) là việc làm cần thiết, nhằm thực hiện đầy đủ quyền bào chữa của luật sư ngay từ đầu của giai đoạn tố tụng và cũng là một trong những cơ chế để bảo đảm cho người bị bắt, người tạm giam, tạm giữ thực hiện được “quyền im lặng” chờ luật sư./.  

Mời bạn đánh giá bài viết này!

Có thể bạn quan tâm?

Địa chỉ chi nhánh: Số 26 Đoàn Thị Liên, phường Phú Lợi, TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương
PNV – Địa chỉ: VP 6, Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Email: luathongthai38@gmail.com
Hotline: 0976.933.335
Đơn vị liên kết:
- Viện Kinh tế Công nghệ Việt nam
- Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Xuất Nhập khẩu HILAP