Những vấn đề pháp lý cơ bản về quy tắc xuât xứ tại Việt Nam

I, Lí luận chung về xuất xứ hàng hóa.

1, Khái niệm.

      Trong thương mại quốc tế, quy tắc xuất xứ hàng hóa là tập hợp các quy định nhằm xác định quốc gia nào được coi là đã sản xuất ra hàng hóa (nước xuất xứ của hàng hóa )

Trong nhiều trường hợp, các nước nhập khẩu cần biết xuất xứ hàng hóa nhập khẩu để xác định quy chế đặc biệt áp dụng cho hàng hóa đó (ví dụ ưu đãi thuế quan, thuế chống bán phá giá hạn ngạch…)

Ngày nay, rất nhiều các sản phẩm được sản xuất theo các công đoạn khác nhau, mỗi công đoạn thực hiện ở một nước nhằm tận dụng những lợi thế liên quan của nước đó (ví dụ nhân công, nguồn nguyên liệu, kỹ thuật…). Vì vậy nếu không có các quy tắc xuất xứ thì không thể xác định được xuất xứ chính thức của các hàng hóa này để từ đó áp dụng quy chế đặc biệt liên quan, nếu có.
Đối với doanh nghiệp, quy tắc xuất xứ hàng hóa của từng nước có thể ảnh hưởng đến lợi ích của doanh nghiệp (ví dụ khi quy tắc này được sử dụng để cơ quan có thẩm quyền nước nhập khẩu quyết định hàng hóa của doanh nghiệp có được hưởng thuế ưu đãi theo GSP không hoặc có bị áp thuế chống bán phá giá không).

2, Mục đích của việc áp dụng quy tắc xuất xứ hàng hóa.

       Với việc áp dụng tương đối rộng rãi nguyên tắc ưu đãi thuế quan phổ cập, hàng hóa nhập khẩu vào các nước hiện nay được áp dụng các mức thuế quan và các quy chế nhập khẩu tương tự nhau, không phân biệt hàng hóa đó có xuất xứ từ nước nào. Vì vậy trong nhiều trường hợp việc xác định xuất xứ hàng hóa là không cần thiết.

       Tuy nhiên, vẫn tồn tại những trường hợp phải xác định xuất xứ hàng hóa. Trên thực tế, mỗi nước đều có quy tắc xuất xứ hàng hóa áp dụng cho hàng nhập khẩu vào nước mình nhằm phục vụ các mục đích sau:

• Để thực thi các biện pháp/công cụ thương mại như thuế chống bán phá giá, thuế đối kháng, biện pháp tự vệ (vốn chỉ áp dụng với hàng hóa xuất xứ từ một số nước nhất định là đối tượng của các biện pháp, công cụ thương mại này);
• Xác định xem hàng hóa nhập khẩu thuộc diện áp dụng thuế tối huệ quốc (MFN) hay diện ưu đãi thuế quan (ví dụ GSP);
• Để phục vụ công tác thống kê thương mại (ví dụ xác định lượng nhập khẩu, trị giá nhập khẩu từ từng nguồn);
• Để phục vụ việc thực thi các quy định pháp luật về nhãn và ghi nhãn hàng hóa;
• Để phục vụ các hoạt động mua sắm của chính phủ theo quy định.

II, Các quy tắc xuất xứ hàng hóa.

Chương 1, Phụ lục K Công ước Kyoto về đơn giản hóa và hài hòa hóa thủ tục hải quan (sửa đổi năm 1999) nêu rõ khái niệm về quy tắc xuất xứ. Theo đó, “quy tắc xuất xứ là các quy định được pháp luật quốc gia hoặc các điều ước quốc tế xây dựng, được một quốc gia áp dụng để xác định xuất xứ của hàng hóa.”

            Có thể phân chia quy tắc xuất xứ theo nhiều cách khác nhau. Nếu dựa trên tiêu chí xuất xứ, quy tắc xuất xứ bao gồm quy tắc về xuất xứ thuần túy và quy tắc về xuất xứ không thuần túy. Xuất xứ thuần túy là thuật ngữ chỉ trường hợp thứ nhất trong khái niệm về xuất xứ hàng hóa của WTO - khi hàng hóa hoàn toàn được sản xuất ra tại một quốc gia. Đa số các quy tắc về xuất xứ thuần túy trên thế giới đều giống nhau về nội dung, và chủ yếu liên quan tới các mặt hàng nông lâm thủy hải sản và khoáng sản. Xuất xứ không thuần túy là xuất xứ hàng hóa có thành phần nhập khẩu, được đề cập tới ở trường hợp thứ hai trong khái niệm về xuất xứ hàng hóa của WTO. Trường hợp này xảy ra khi có nhiều hơn một quốc gia tham gia vào quá trình sản xuất ra hàng hóa.

            Nhìn chung, các quy tắc xuất xứ đều yêu cầu để được hưởng ưu đãi, hàng hóa có xuất xứ không thuần túy phải được gia công chế biến đầy đủ tại nước thành viên. Để xác định mức độ gia công chế biến, người ta thường căn cứ vào sự chuyển đổi mã số HS (CTC), hàm lượng giá trị gia tăng hay hàm lượng giá trị khu vực (RVC) hoặc các tiêu chí cụ thể được quy định riêng với một số sản phẩm (PSR).[1]

            Nếu dựa vào mục đích sử dụng, quy tắc xuất xứ có thể chia thành quy tắc xuất xứ ưu đãi và không ưu đãi. Theo Khoản 2 và 3, Điều 3, Nghị định 19/2006/NĐ-CP quy định chi tiết Luật Thương mại về xuất xứ hàng hóa do Chính phủ ban hành ngày 20 tháng 2 năm 2006:

“2. Quy tắc xuất xứ ưu đãi là các quy định về xuất xứ áp dụng cho hàng hóa có thoả thuận ưu đãi về thuế quan và ưu đãi về phi thuế quan.

3. Quy tắc xuất xứ không ưu đãi là các quy định về xuất xứ áp dụng cho hàng hóa ngoài quy định tại khoản 2 Điều này và trong các trường hợp áp dụng các biện pháp thương mại không ưu đãi về đối xử tối huệ quốc, chống bán phá giá, chống trợ cấp, tự vệ, hạn chế số lượng hay hạn ngạch thuế quan, mua sắm chính phủ và thống kê thương mại.”

            Như vậy, quy tắc xuất xứ ưu đãi được sử dụng để xác định xuất xứ hàng hóa nhằm các mục đích ưu đãi như cho hưởng thuế suất ưu đãi đặc biệt. Ngược lại, quy tắc xuất xứ không ưu đãi được sử dụng để xác định xuất xứ hàng hóa nhằm các mục đích không ưu đãi như trừng phạt thương mại. Do sự gia tăng của các FTA trong WTO, quy tắc xuất xứ ưu đãi đa dạng hơn hẳn so với quy tắc xuất xứ không ưu đãi. Bản thân Hiệp định về quy tắc xuất xứ của WTO chỉ quy định về quy tắc xuất xứ không ưu đãi, còn quy tắc xuất xứ ưu đãi sẽ được các thành viên xây dựng khi đàm phán FTA hoặc cấp ưu đãi GSP. Mỗi thành viên WTO chỉ có một quy tắc xuất xứ không ưu đãi nhưng có thể có nhiều quy tắc xuất xứ ưu đãi khác nhau. Quy tắc xuất xứ không ưu đãi phải được áp dụng trên nguyên tắc không phân biệt đối xử, còn quy tắc xuất xứ ưu đãi không chịu sự ràng buộc này.

            Ở Việt Nam, chỉ có Nghị định 19/2006/NĐ-CP quy định về quy tắc xuất xứ không ưu đãi nhưng có rất nhiều quy tắc xuất xứ ưu đãi trong các hiệp định thương mại song phương và đa phương mà nước ta là thành viên. Việt Nam hiện nay đã ký kết rất nhiều hiệp định với tư cách thành viên ASEAN hoặc với tư cách riêng với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand, Chile. Đặc biệt, hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giữa Việt Nam và Nhật Bản hiện nay có thể được xác định xuất xứ dựa trên ba quy tắc xuất xứ ưu đãi (GSP, AJCEP, VJEPA).[2] Điều đó cho thấy sự đa dạng, phức tạp của các quy tắc xuất xứ ưu đãi trong thương mại quốc tế.

 Đỗ Chinh

Mời bạn đánh giá bài viết này!

Có thể bạn quan tâm?

Địa chỉ chi nhánh: Số 26 Đoàn Thị Liên, phường Phú Lợi, TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương
PNV – Địa chỉ: VP 6, Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Email: luathongthai38@gmail.com
Hotline: 0976.933.335
Đơn vị liên kết:
- Viện Kinh tế Công nghệ Việt nam
- Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Xuất Nhập khẩu HILAP