Liệu có phải mọi hành vi gây hậu quả có hại cho xã hội đều phải chịu trách nhiệm hình sự hay không? Những trường hợp nào được loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật hiện hành?
1. Sự kiện bất ngờ (Điều 20 Bộ luật Hình sự 2015)
Sự kiện bất ngờ
là việc người thực hiện hành vi gây hậu quả nguy hại cho xã hội trong trường hợp
không thể thấy trước hoặc không buộc phải thấy trước hậu quả của hành vi đó.
Hậu quả của
hành vi mang tính khách quan, người thực hiện không thể lường trước được hành
vi của mình sẽ gây hậu quả nguy hại cho xã hội. Do vậy việc không truy cứu
trách nhiệm hình sự là hành động “chia sẻ rủi ro” của Nhà nước đối với người thực
hiện hành vi đó.
2. Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự (Điều 21 Bộ Luật
Hình sự 2015)
Pháp luật hình
sự không quy định cụ thể thế nào là năng lực trách nhiệm hình sự mà chỉ quy định
độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và các trường hợp trong tình trạng không có
năng lực trách nhiệm hình sự. Nó được hiểu là khả năng nhận thức về hành vi của
mình sẽ gây nguy hiểm cho xã hội.
Người thực hiện hành vi nguy hiểm
cho xã hội được coi là không có năng lực trách nhiệm hình sự khi:
- Đang mắc bệnh tâm thần
- Đang mắc một bệnh khác làm mất
khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi
Lưu ý: Những người mất khả năng
nhận thức tạm thời như sử dụng rượu bia, chất kích thích vẫn phải chịu trách
nhiệm hình sự về hành vi của mình gây ra theo quy định tại Điều 13. Bởi trước
đó họ vẫn có năng lực trách nhiệm hình sự, phải lường trước được hậu quả của việc
sử dụng bia rượu, chất kích thích.
.jpg "Những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự")
Tư vấn pháp luật hình sự 19006248 (Nguồn: Internet)
3. Phòng vệ chính đáng (Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015)
Phòng vệ chính
đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của
người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả một
cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
Đây là trường
hợp được loại trừ trách nhiệm đã được quy định từ trước, không chỉ được loại trừ
trách nhiệm hình sự mà còn được loại trừ trách nhiệm dân sự. Tuy nhiên, phòng vệ
chính đáng chỉ thực hiện hành vi chống trả để ngăn cản, phòng ngừa, ở mức độ
phù hợp với tính chất, độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm phạm. Nếu vượt
quá giới hạn phòng vệ chính đáng, người thực hiện hành vi vẫn phải chịu trách
nhiệm hình sự.
4. Tình thế cấp thiết (Điều 23 Bộ luật Hình sự 2015)
Tình thế cấp
thiết là tình thế của người vì muốn tránh gây thiệt hại cho quyền, lợi ích hợp
pháp của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức
mà không còn cách nào khác là phải gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn
ngừa.
Trong trường hợp
thiệt hại vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết thì người gây thiệt hại vẫn
phải chịu trách nhiệm hình sự. Đây là trường hợp bất khả kháng, chấp nhận thiệt
hại nhỏ để bảo vệ lợi ích lớn hơn.
5. Gây thiệt hại trong khi bắt giữ người phạm tội (Điều 24 Bộ luật Hình
sự 2015)
Trong khi bắt
giữ người phạm tội, vì hành vi cũng như thủ đoạn của người phạm tội vượt quá khả
năng bắt giữ của người thực hiện nhiệm vụ, không còn cách nào khác buộc phải sử
dụng vũ lực cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ thì không phải chịu
trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, trường
hợp gây thiệt hại do sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết, thì người
gây thiệt hại phải chịu trách nhiệm hình sự.
6. Rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ
thuật và công nghệ (Điều 25 Bộ luật Hình sự 2015)
Hành vi gây ra
thiệt hại trong khi thực hiện việc nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa
học, kỹ thuật và công nghệ mới mặc dù đã tuân thủ đúng quy trình, quy phạm, áp
dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa thì không phải là tội phạm.
Đây là quy định
mang tính nhân văn cao, bởi rủi ro là điều không ai mong muốn. Hơn nữa nghiên cứu,
thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ có ý nghĩa lớn đối
với sự phát triển kinh tế - xã hội. Song người nào không áp dụng đúng quy
trình, quy phạm, không áp dụng đầy đủ biện pháp phòng ngừa mà gây thiệt hại thì
vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự.
7. Thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc của cấp trên (Điều 26 Bộ
luật Hình sự 2015)
Trong khi thực hiện
nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, khi đang thi hành mệnh lệnh của người chỉ huy hoặc
cấp trên, nếu đã thực hiện đầy đủ quy trình báo cáo nhưng vẫn buộc phải chấp
hành mệnh lệnh đó, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Khi đó, người ra mệnh
lệnh mới phải chịu trách nhiệm hình sự.
Ai có quyền gia lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp?
|
Xử lý trách nhiệm hình sự các hành vi vi phạm về BHXH, BHYT, BHTN?
|
Những điểm mới của Bộ luật hình sự năm 2015?
|
Chấp hành xong hình phạt tù thời điểm nào được xóa án tích?
|
Mua phải xe máy trộm cắp có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Xin chào Luật sư Công ty Luật TNHH quốc tế Hồng Thái và đồng nghiệp. Xin Luật sư tư vấn giúp tôi, Tôi có mua một chiếc xe Mô tô trị giá 5.000.000 đồng có giấy tờ viết tay của anh A và giấy đăng ký mang tên của người khác. Khoảng 2 tháng sau Công an huyện gửi giấy triệu tập mời tôi đến làm việc có...
|
Phân biệt tội cướp tài sản và tội cưỡng đoạt tài sản
Xin chào Luật sư công ty Luật TNHH quốc tế Hồng Thái và đồng nghiệp. Xin luật sư giúp tôi phân biệt tội cướp tài sản và tội cưỡng đoạt tài sản. Tôi xin chân thành cảm ơn!
|
Trường hợp nào được hoãn chấp hành hình phạt tù?
Xin chào Luật sư Công ty Luật TNHH quốc tế Hồng Thái và đồng nghiệp. Xin Luật sư tư vấn giúp tôi, người bị xử phạt tù có thể được hoãn chấp hành hình phạt tù trong trường hợp nào? Tôi xin chân thành cảm ơn!
|
Xúc phạm người khác trên Facebook bị phạt thế nào?
|
Phạm nhân vi phạm, xử lý như thế nào?
|
Quy định về tội hành nghề mê tín dị đoan
|