Những điều cần biết về kết hôn có yếu tố nước ngoài

Kết hôn vắng mặt có được không?

Định đoạt tài sản riêng của con chưa thành niên theo quy định của pháp luật hiện hành

Luật hộ tịch năm 2014

Bộ Luật dân sự 2015

     Khái niệm về kết hôn: Theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, tại Khoản 5, Điều 3 có quy định: “Kết hôn là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng với nhau theo quy định của Luật này về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn”. Nói cách khác đây là hình thức để nhà nước thừa nhận đối với hôn nhân hợp pháp.

     Các trường hợp kết hôn có yếu tố nước ngoài theo Luật hôn nhân và gia đình 2014, theo Khoản 25 Điều 3 có quy định: 

“Quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài là quan hệ hôn nhân và gia đình mà ít nhất một bên tham gia là người nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài; quan hệ hôn nhân và gia đình giữa các bên tham gia là công dân Việt Nam nhưng căn cứ để xác lập, thay đổi, chấm dứt quan hệ đó theo pháp luật nước ngoài, phát sinh tại nước ngoài hoặc tài sản liên quan đến quan hệ đó ở nước ngoài”.

     Như vậy, trong quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài sẽ ít nhất có một bên tham gia là nước ngoài, người Việt nam định cư ở nước ngoài. Có thể là một bên chủ thể là người nước ngoài, một bên là người Việt Nam hoặc cả hai bên chủ thể là người nước ngoài nhưng muốn kết hôn tại Việt Nam.

     Về điều kiện kết hôn

     Theo Điều 126 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014: 

“Trong việc kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài, mỗi bên phải tuân theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn; nếu việc kết hôn được tiến hành tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam thì người nước ngoài còn phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn.” 

     Trong trường hợp kết hôn có yếu tố nước ngoài mà một bên chủ thể là công dân Việt Nam, bên chủ thể còn lại là người nước ngoài. Công dân Việt Nam phải tuân thủ đầy đủ các quy định tại Việt Nam về kết hôn do đó khi tham gia quan hệ kết hôn có yếu tố nước ngoài phải có đầy đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi theo pháp luật Việt Nam. Người nước ngoài, theo quy định hiện hành là người không có quốc tịch Việt Nam, bao gồm người có quốc tịch nước ngoài và người không có quốc tịch (Điều 3, Luật Quốc tịch Việt Nam 2014). Để tham gia vào quan hệ kết hôn có yếu tố nước ngoài, người nước ngoài trước tiên phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và năng lực pháp luật dân sự theo quy định của nước mà nơi người đó là công dân hoặc nước mà người đó đang thường trú (đối với người không có quốc tịch). Đồng thời, khi xác lập quan hệ kết hôn tại Việt Nam, họ cũng phải đảm bảo đầy đủ năng lực pháp luật và năng lực hành vi theo quy  định của pháp luật Việt Nam.

     Cũng như vậy với công dân nước ngoài kết hôn với nhau tiến hành trước cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước Việt Nam thì các bên phải tuân thủ theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn, đồng thời người nước ngoài phải tuân theo pháp luật Việt Nam về điều kiện kết hôn. Như vậy, cũng giống như pháp luật một số nước, pháp luật Viêt Nam cũng áp dụng Luật Quốc tịch của các bên đương sự để xác định điều kiện kết hôn và người nước ngoài cũng phải tuân thủ theo pháp luật Việt Nam về điều kiện kết hôn.

    Theo Điều 673 Bộ Luật dân sự 2015 quy định về năng lực pháp luật dân sự của cá nhân:

“1. Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân được xác định theo pháp luật của nước mà người đó có quốc tịch.

2. Người nước ngoài tại Việt Nam có năng lực pháp luật dân sự như công dân Việt Nam, trừ trường hợp pháp luật Việt Nam có quy định khác.”

     Khi áp dụng quy định trên có thể thấy, nếu người nước ngoài có quốc tịch của một nước thì các cơ quan có thẩm quyền sẽ áp dụng luật quốc tịch để xác định điều kiện kết hôn. Nhưng nếu người nước ngoài là người có hai hay nhiều quốc tịch hoặc người không quốc tịch thì trong trường hợp này cần chọn pháp luật áp dụng đối với họ để xác định điều kiện kết hôn. 

Đối với người có hai hay nhiều quốc tịch: thì theo pháp luật Việt Nam, pháp luật được áp dụng trong trường hợp này là pháp luật của nước mà người đó có quốc tịch đồng thời thường trú, nếu người đó không thường trú tại một trong các nước có quốc tịch thì theo pháp luật của nước mà người đó mang hộ chiếu. Cách giải quyết của pháp luật Việt Nam cơ bản phù hợp với pháp luật của một số nước trên thế giới.

    Đối với người không có quốc tịch: không quốc tịch là tình trạng pháp lý một người không có quốc tịch của bất kỳ một quốc gia nào. Pháp luật áp dụng là nơi họ thường trú.

    Pháp luật của các nước đều có những quy định rõ ràng,chặt chẽ về độ tuổi kết hôn và có những điều kiện cấm kết hôn; điều kiện này rất khác nhau tùy thuộc vào mỗi nước. Quy đinh tại Điều 8 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 về điều kiện kết hôn như sau:

“1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:

a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;

b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;

c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;

d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.

2. Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính.”

    Trường hợp công dân Việt Nam kết hôn với người nước ngoài trước cơ quan có thẩm quyền của Viêt Nam thì các bên không những phải tuân thủ độ tuổi kết hôn theo pháp luật nước mình mà còn phải tuân thủ các quy định về độ tuổi kết hôn theo pháp luật Việt Nam. Người nước ngoài kết hôn với nhau trước cơ quan có thẩm quyền tại Việt Nam cũng vừa phải tuân theo quy định của nước họ vừa phải tuân theo pháp luật Việt Nam là nam phải từ đủ 20 tuổi trở lên và nữ từ đủ 18 tuổi trở lên, việc kết hôn phải có sự tự nguyện, không bị ép buộc, không bị mất năng lực hành vi dân sự. Việc quy định về độ tuổi kết hôn nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười tám tuổi trở lên mới được kết hôn xét trên cơ sở khoa học và cơ sở thực tiễn là phù hợp để đảm bảo đời sống gia đình tiến bộ, hạnh phúc. 

Luật sư vấn pháp luật hôn nhân miễn phí 1900.6248 (Nguồn: Internet)

3. Các trường hợp không được phép kết hôn:

     Tại khoản 2 Điều 5 Luật hôn nhân và gia đình 2014 có nêu rõ các hành vi bị cấm trong kết hôn:

"a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;

b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;

c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;

d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;

đ) Yêu sách của cải trong kết hôn;

e) Cưỡng ép ly hôn, lừa dối ly hôn, cản trở ly hôn;

g) Thực hiện sinh con bằng kỹ thuật hỗ trợ sinh sản vì mục đích thương mại, mang thai hộ vì mục đích thương mại, lựa chọn giới tính thai nhi, sinh sản vô tính;

h) Bạo lực gia đình;

i) Lợi dụng việc thực hiện quyền về hôn nhân và gia đình để mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm phạm tình dục hoặc có hành vi khác nhằm mục đích trục lợi."

     Sở dĩ có các quy định cấm là bởi vì chính lợi ích của các chủ thể khi tham gia kết hôn, để đảm bảo tiêu chí về sức khỏe, bảo vệ giống nòi, bảo vệ luân thường đạo lý của người Việt; có điều kiện về tình trạng hôn nhân là vì pháp luật Việt Nam không chấp nhận việc kết hôn đồng giới… tại Việt Nam chưa có sự công nhận về kết hôn đồng giới.

    Theo quy định tại Điều 24 Nghị định 126/2014/NĐ-CP việc kết hôn nếu thực hiện tại Việt Nam thì phải được đăng ký và do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện theo nghi thức dân sự do pháp luật Việt Nam quy định. Theo đó, công dân nước ngoài khi kết hôn với công dân Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam thì phải tuân thủ nghi thức kết hôn của pháp luật Việt Nam. Còn đối với quan hệ kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài được tiến hành ở nước ngoài, pháp luật Việt Nam về nghi thức kết hôn sẽ được áp dụng cho trường hợp kết hôn trước cơ quan Nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam ở nước ngoài, đó là cơ quan đại diện ngoại giao, lãnh sự.

    Pháp luật Việt Nam không có quy định về vấn đề này nhưng trong các Hiệp định tương trợ tư pháp quy định nghi thức kết hôn được xác định theo pháp luật của nước ký kết nơi tiến hành kết hôn.