Những đường phố đẹp
Nếu như ở
nhiều quốc gia khác, đặt tên đường phố theo các con số thì Việt Nam có truyền
thống đặt tên đường theo tên các vị danh nhân, họ là các vị anh hùng dân tộc,
nhà văn hóa, nhà khoa học, văn nghệ sĩ… những người có đóng góp cho sự trường
tồn và phát triển của dân tộc Việt Nam ở các phương diện khác nhau. Trong số
các danh nhân được đặt tên phố ở Hà Nội gần đây, có nhiều người là luật gia,
luật sư mà tên tuổi của họ gắn liền với lịch sử đất nước trong thế kỷ XX đầy
biến động.
Ở quận Cầu
Giấy có đường phố mang tên nhà trí thức yêu nước Phan Văn Trường. Phan Văn
Trường (1876-1933) là Tiến sĩ luật khoa đầu tiên của Việt Nam, ông còn là một
học giả uyên bác, tinh thông cả Hán học và Tây học và là một tri thức yêu nước,
tiến bộ.
Phố Phan Văn
Trường bắt đầu từ phố Trần Quốc Hoàn gặp đường Nguyễn Phong Sắc đến đường Xuân
Thủy. Tuyến phố thuộc xã Dịch Vọng, huyện Từ Liêm trước đây. Điều thú vị là
tuyến phố rất gần với quê hương Đông Ngạc của ông và Trường Đào tạo các
chức danh Tư pháp đặt trên phố này (sau mới chuyển sang phố Trần Vĩ).
Phố Phan Văn Trường - Hà Nội
Phan Văn
Trường người làng Đông Ngạc, Hà Nội, xuất thân từ một gia đình khoa bảng. Năm
1908, ông sang Pháp du học tại Đại học Sorbonne và ngày 3/6/1922, ông
trình luận án “Khảo luận về Luật Gia Long”, trở thành Tiến sĩ luật học đầu tiên
của Việt Nam. Ông mở văn phòng luật sư và tham gia Đoàn Luật sư Paris, hành
nghề tại Tòa Thượng thẩm Paris.
Tại Paris,
ông tham gia những hoạt động yêu nước. Ông cùng Phan Châu Trinh, lập ra
“Hội đồng bào thân ái” do chính ông làm hội trưởng, là một trong những tổ chức
đầu tiên của người Việt tại Pháp tập hợp những người Việt Nam sinh sống học tập
lao động tại Pháp. Do hoạt động của hội này hai ông đã bị Pháp bắt và giam giữ
gần một năm.
Cuối 1923,
Tiến sĩ Phan Văn Trường quyết định về nước. Tại Sài Gòn, ông vừa hành nghề luật
sư, vừa hợp tác với nhà yêu nước Nguyễn An Ninh cùng làm báo tranh đấu chống
thực dân Pháp. Ông tham gia các hoạt động dân chủ của giới trí thức tiến bộ ở
Sài Gòn đến phút cuối cùng của đời mình.
Phố Nguyễn
Hữu Thọ nối từ cầu Tiên trên đường Giải Phóng đến Bắc Linh Đàm, phường Đại Kim,
quận Hoàng Mai, dài 1.800m, rộng 21m, vỉa hè rộng rãi, có chỗ đến 20m. Tuyến
phố bám sát ven hồ Linh Đàm, là một lá phổi xanh của khu vực. Đây là tuyến đẹp,
gắn liền với các khu đô thị mới xây dựng Đại Kim, Bắc Linh Đàm sầm uất. Gần đó
là bến xe Giáp Bát, bến xe Nước Ngầm…
Luật sư
Nguyễn Hữu Thọ (1910-1996) sinh tại huyện Bến Lức, Long An. Năm 1930 ông học
luật ở Paris. Năm 1948 ông tham gia Mặt trận Liên Việt. Năm 1949 gia nhập Đảng
Cộng sản. Những năm 50 ông hoạt động tích cực trong phong trào trí thức phản
đối sự can thiệp của Mỹ vào Đông Dương, bị địch bắt giam 2 lần. Được tự do, ông
hoạt động trong phong trào đòi hòa bình thống nhất đất nước. Năm 1960 ông được
bầu làm Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt
Nam và Chủ tịch Hội đồng cố vấn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam
Việt Nam. Năm 1975, đất nước thống nhất, ông là đại biểu Quốc hội, Phó Chủ tịch
Hội đồng nhà nước, Quyền Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Chủ
tịch Quốc hội, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Phố Phạm Văn Bạch là đoạn đường từ ngã tư giao cắt phố
Trung Kính, Dương Đình Nghệ đến vòng xoay nối các phố Tôn Thất Thuyết, Trần
Thái Tông, thuộc địa bàn phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy. Phố Phạm Văn Bạch dài
500m, rộng 40m, hai bên đường là những công trình mới xây dựng khang trang,
hiện đại với mật độ dân cư đông đúc. Điều thú vị là con đường mang tên cố Chánh
án TANDTC Phạm Văn Bạch là đường dẫn vào trụ sở Tòa án nhân dân cấp cao,
Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội. Trên phố Phạm Văn Bạch còn có nhiều
công trình lớn như Viện Huyết học và truyền máu Trung ương, Báo Lao động, Đại
sứ quán Hoa Kỳ, Văn phòng Kinh tế – Văn hóa Đài Bắc tại Hà Nội…
Phố Phạm Văn Bạch - Hà Nội
Tiến sĩ Phạm
Văn Bạch (1910-1987) sinh ngày 18/6/1910, tại làng Khánh Lộc, nay là xã Phước
Hảo, huyện Châu Thành, Trà Vinh. Năm 1928, sau khi tốt nghiệp trung học, Phạm
Văn Bạch được gia đình cho đi du học tại khoa Luật Trường Đại học Lyon (Pháp)
và đỗ Cử nhân Luật, Cử nhân Triết học. Năm 1936, ông đỗ Tiến sĩ Luật tại trường
Đại học Lyon với luận án “Hiến pháp Xô Viết và thực tiễn Xô Viết – Giải pháp
đúng đắn cho vấn đề dân tộc và giai cấp”. Sau khi đỗ Tiến sĩ Luật học, Tiến sĩ
Phạm Văn Bạch trở về Việt Nam, hành nghề luật sư và dạy học ở TP Cần Thơ.
Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ông được cử làm Chủ tịch
UBND tỉnh Bến Tre. Năm 1946, ông giữ chức vụ Chủ tịch Ủy ban Hành chính Nam bộ
rồi Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính Nam bộ, kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến
miền Nam.
Tháng
9/1954, sau khi tập kết ra miền Bắc, ông giữ nhiều cương vị quan trọng.
Năm 1958, TANDTC được thành lập, năm 1959 Tiến sĩ Phạm Văn Bạch được Chủ
tịch Hồ Chí Minh bầu làm Chánh án TANDTC và giữ chức vụ này cho đến khi nghỉ
hưu năm 1981. Trong thời gian làm Chánh án TANDTC, Tiến sĩ Phạm Văn Bạch
còn được kiêm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng khác.
Ông là một
trí thức lớn, yêu nước, để lại dấu ấn tốt đẹp với bạn bè quốc tế, với ngành Tòa
án nhân dân.
Hà Nội cũng
vừa có quyết định đặt tên phố mang tên Luật sư Vũ Trọng Khánh, Bộ trưởng Bộ Tư
pháp đầu tiên tại quận Hà Đông. Phố Vũ Trọng Khánh dài 1.210m. cắt đường Trần
Phú, Hà Đông, đến phố Tố Hữu, là tuyến đường hiện đại, có nhiều chung cư và
biệt thự mới xây dựng. Phố Trần Phú song song với tuyến phố Tố Hữu là tuyến
đường nối trung tâm Hà Nội sang phía Hà Đông, có Bến xe Yên Nghĩa đầu mối tỏa
đi Hòa Bình, Sơn La, Điện Biên, Thanh Hóa, Hải Phóng, Kon Tum, Vũng Tàu, đây
cũng là khu vực phát triển nhanh với rất nhiều dự án chung cư cao tầng đã và
đang mọc lên.
Luật sư Vũ
Trọng Khánh (1912 – 1996) sinh ngày 13/3/1912 trong một gia đình buôn bán nhỏ ở
làng Cự Đà, huyện Thanh Oai, Hà Đông. Từ năm 1920 đến năm 1932, ông là học sinh
của Trường Lycee Albert Sarraut Hà Nội.
Sau khi tốt nghiệp Cử nhân Luật, ông về Hải Phòng làm Thư
ký Văn phòng Luật Laubies. Năm 1941, ông tuyên thệ trước Tòa Thượng thẩm Hà Nội
và trở thành Luật sư. Với trình độ Luật học uyên thâm và sự thông thạo tiếng
Pháp, Vũ Trọng Khánh được Luật sư Laubies tin cậy, giao quyền thay mặt mình để
tranh tụng trước tòa nhiều vụ án, bào chữa cho nhiều chiến sỹ cách mạng tại Tòa
án của chính quyền thực dân Pháp tại Hải Phòng.
Tháng
7/1945, ông nhận chức Đốc lý (Thị trưởng ) thành phố Hải Phòng của Chính phủ
Trần Trọng Kim với dụng ý bảo vệ trật tự của thành phố, không để cho kẻ xấu nắm
giữ chức vụ này. Đồng thời, ông đã liên hệ với cán bộ Việt Minh để chuyển giao
chính quyền Hải Phòng cho Việt Minh ngày 23/8/1945 trong hòa bình. Cách mạng
Tháng Tám thành công, ông được Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa giao chức vụ Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Tháng
6/1946, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do cụ Huỳnh Thúc Kháng nắm
quyền Chủ tịch nước đã ký quyết định cử Luật sư Vũ Trọng Khánh sang tham gia
Hội nghị Fontainbleu và làm cố vấn pháp lý cho Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc này
đang thăm và làm việc tại Pháp.
Ông cũng là
một trong bảy thành viên của Ủy ban Dự thảo Hiến pháp, do Chủ tịch Hồ Chí Minh
đứng đầu. Khi Ủy ban thông qua dự thảo, Chủ tịch Hồ Chí Minh kết luận: “Đây là
một bản dự thảo đặc sắc, ông Vũ Trọng Khánh có công đầu”. Bản dự thảo Hiến pháp
này được Quốc hội thảo luận và thông qua ngày 9/11/1946, là một bản Hiến pháp
mẫu mực và rất tiến bộ.
Với cương vị
Bộ trưởng Bộ Tư pháp, Luật sư Vũ Trọng Khánh đã soạn thảo trình Chủ tịch Hồ Chí
Minh ban hành hơn 30 Sắc lệnh làm nền tảng cho thể chế của nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa.
Hà Nội còn
có phố Trần Cung dài 1,6 km, từ đường Phạm Văn Đồng qua Bệnh viện E đến đường
Nguyễn Phong Sắc. Đây vốn là đất xã Cổ Nhuế, huyện Từ Liêm trước đây.
Trần Cung (1899 – 1995) quê quán tại Vũ Thư, Thái Bình, tham
gia hoạt động từ năm 1923. Năm 1946 ông là Xứ ủy viên Bắc Kỳ của Đảng Cộng sản
Đông Dương, phụ trách 3 tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn. Sau 1954, ông được
phân công về Đảng đoàn, Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt
Nam, sau là Chánh tòa phúc thẩm TANDTC.
(Còn tiếp Phần 2).