Hiện nay, các quyền về tài sản của công dân ngày càng được pháp luật tôn trọng và bảo vệ, trong đó có quyền về thừa kế. Để đáp ứng được nhu cầu về quyền để lại di sản thừa kế và quyền thừa kế của công dân, Nhà nước đã rất chú trọng và quan tâm xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực di sản thừa kế, tuy nhiên trên thực tế vẫn tồn tại những bất cập trong quy định về thừa kế nói chung và thừa kế theo di chúc nói riêng. Hãy cùng Luật Hồng Thái tìm hiểu về một số bất cập nổi bật trên thực tế nhé!
1. Bất cập trên thực tế
Thứ nhất, về hình thức của di chúc miệng
Hiện
nay, theo pháp luật Việt Nam có hai hình thức lập di chúc là bằng miệng và bằng
văn bản. Tuy nhiên, với sự
phát triển của khoa học kỹ thuật hiện nay, ý chí của người để lại di sản
chỉ có thể xác định rõ ràng khi ý chí đó được thể hiện một cách rõ ràng, minh bạch
nhưng đối với di chúc miệng thì việc xác định dường như rất khó khăn khi họ thể hiện ý chí cuối cùng của
mình trong trường hợp họ đang ở một nơi mà không có ai hoặc không đủ hai người
để làm chứng nhưng họ vẫn muốn thể hiện sự định đoạt đối với tài sản của họ khi
họ chết đi. Vì vậy, việc quy định về di chúc miệng theo quy định hiện
hành sẽ tạo ra bất cập trên thực tiễn áp dụng.
Thứ hai, quy
định về trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm
2015 cũng sẽ tạo ra bất cập trong thực tiễn áp dụng. Đối với trường hợp trong
di chúc người lập di chúc chỉ định đoạt đến ½ trong tổng số di sản của mình cho
những người thừa kế, lúc này ½ di sản còn lại không được định đoạt sẽ chia theo
pháp luật. Khi chia di sản trong trường hợp này, những người thừa kế không phụ
thuộc vào nội dung di chúc vốn là người thừa kế theo pháp luật ở hàng thừa kế
thứ nhất sẽ được hưởng thừa kế theo pháp luật (nếu không thuộc trường hợp từ chối
nhận di sản hoặc không được quyền hưởng di sản). Tuy nhiên, xảy ra trường hợp
là phần di sản được hưởng chưa đủ một suất tối thiểu mà họ được hưởng theo quy
định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015 nên phần còn thiếu sẽ phải lấy từ những
người thừa kế theo pháp luật khác để đảm bảo đủ một định suất tối thiểu luật
quy định. Bên cạnh đó, điều luật chỉ quy định mức tối thiểu mà những
người đương nhiên được hưởng thừa kế mà không quy định mức tối đa được hưởng là
bao nhiêu. Quy định này có thể dẫn đến trường hợp trên thực tế người đương
nhiên được hưởng thừa kế (người được thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di
chúc) được hưởng số di sản thừa kế nhiều hơn người thừa kế theo di chúc.
Ví dụ: Ông A kết hôn với bà B vào năm
1993, ông bà có hai người con là C và D. Sinh thời ông A yêu thương và nuông
chiều hơn người anh trai của mình là D. Tình cảm này của ông A dành cho C không
chỉ khi còn sống mà khi chết đi ông A cũng định đoạt trong di chúc của mình cho
chị C hưởng ½ số tài sản của mình, ½ số còn lại không thấy ông A định đoạt
trong di chúc.
Như vậy, ½ di sản còn lại của ông A không
được định đoạt sẽ được chia theo pháp luật. Theo quy định tại Điều 644 Bộ luật
Dân sự năm 2015, bà B là người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc nên
bà B sẽ được hưởng ⅔ suất thừa kế theo pháp luật. Tuy nhiên, phần di sản mà bà
B được hưởng thừa kế theo pháp luật so với phần di sản đáng lẽ được hưởng không
phụ thuộc vào nội dung di chúc còn thiếu mới đảm bảo đủ ⅔ suất của một người thừa
kế theo luật. Do đó, phần còn thiếu sẽ phải lấy từ những người thừa kế khác là
anh D và chị C. Điều này dẫn đến trường hợp phần di sản của bà B (người thừa kế
theo pháp luật) nhiều hơn phần di sản mà chị C được hưởng (theo di chúc là ½ số
tài sản của ông A).
Thứ
ba, bất cập trong quy định về di sản dùng để thờ cúng
Theo
quy định tại Điều 626, 645 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định người lập di chúc
có quyền dành một phần tài sản trong khối di sản để thờ cúng. Việc hiểu “một phần
tài sản” chưa thống nhất nên thực tế áp dụng đã có những cách hiểu và vận dụng
khác nhau.
-
Quan điểm thứ nhất, hiểu “một phần tài sản trong khối di sản” là một phần tài sản
trong một tài sản cụ thể, độc lập với tài sản khác. Do đó, hiện nay có một số
phòng công chứng chưa đồng ý việc công chứng di chúc có nội dung để lại toàn bộ
nhà, đất dành vào việc thờ cúng. Bởi lẽ họ cho rằng, việc người lập di chúc chỉ
được dành một phần của ngôi nhà đó để thờ cúng chứ không phải để lại toàn bộ
ngôi nhà để thờ cúng.
-
Quan điểm thứ hai, hiểu theo nghĩa rộng, một phần tài sản được hiểu là của toàn
bộ khối di sản mà người lập di chúc để lại, chứ không thể là một phần của từng
tài sản đơn lẻ.
Trong
trường hợp gây tranh cãi như vậy, các quyết định của Tòa án hoặc cơ quan tư
pháp có thể cần phải xác định rõ ràng về việc áp dụng quy định này để giải quyết
tranh chấp. Điều này có thể dẫn đến sự đa dạng trong việc hiểu và vận dụng của
quy định này theo từng trường hợp cụ thể.
2.
Kiến nghị hoàn thiện pháp luật
Để
có thể xét xử một cách đúng đắn và hiệu quả trên thực tế thì pháp luật cần làm
đúng vai trò của mình là tạo khung pháp lý để điều chỉnh một cách chính xác những
quan hệ xã hội, đặc biệt là liên quan đến vấn đề thừa kế theo di chúc. Do đó,
tác giả xin đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật như sau:
Thứ
nhất, hoàn thiện quy định của pháp luật về hình thức di chúc miệng
Khoản 1 Điều 629 Bộ luật Dân sự năm 2015
cần phải được sửa đổi, bổ sung:
“Điều 629. Di chúc miệng
1.
Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng
văn bản thì có thể lập di chúc miệng. Trong trường hợp tại thời điểm một người
bị tính mạng đe dọa, muốn định định đoạt khối di sản của mình mà không có người
làm chứng thì người đó có thể
lập di chúc thông qua máy ghi âm, âm thanh, máy ảnh…mà không nhất thiết
phải có người làm chứng.”
Thứ
hai, hoàn thiện quy định về trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội
dung di chúc
Trong
quy định tại Điều 644 Bộ luật Dân sự năm 2015 nên quy định mức tối đa được hưởng
là bao nhiêu để đảm bảo công bằng giữa những người thừa kế; ngoài ra, cần có
khoản hướng dẫn về thế nào là “nếu di sản được chia theo luật”, theo đó quy định
xác định một suất thừa kế theo pháp luật khi không có di chúc và di sản được
chia theo pháp luật. Khi hiểu như vậy đương nhiên di sản gốc đem chia sẽ là phần
di sản còn lại sau khi trừ đi các nghĩa vụ về tài sản theo thứ tự ưu tiên quy định
tại Điều 658 Bộ luật Dân sự năm 2015, trong đó bao gồm cả phần di sản thờ cúng
và di tặng.
Thứ
ba, hoàn thiện quy định về di sản dùng để thờ cúng
Bộ
luật Dân sự nên quy định rõ phạm vi di sản thờ cúng chiếm tỷ lệ bao nhiêu phần
trăm tổng giá trị tài sản của người chết để lại. Ngoài ra, cũng cần có thêm quy
định cụ thể xác định khối tài sản chịu trách nhiệm trả nợ trong trường hợp người
để lại di sản lập di chúc, vừa để lại di sản thừa kế, vừa di tặng mà tổng di sản
không đủ để thực hiện nghĩa vụ. Chính vì vậy, khoản 2 Điều 645 và khoản 3 Điều
646 nên sửa gộp lại là “trường hợp toàn bộ di sản còn lại của người chết sau
khi trừ di tặng, di sản thờ cúng không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của
người đó thì không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng, di tặng”.
Ngoài ra, cần bổ sung “trường hợp toàn bộ di sản còn lại của người chết sau khi
trừ di tặng, di sản thờ cúng không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người
đó nhưng toàn bộ di sản thì thừa, để thực hiện nghĩa vụ, di sản di tặng và di sản
thờ cúng cùng chịu trách nhiệm đóng góp để thực hiện nghĩa vụ theo tỷ lệ”.
Trên đây là nội dung tư vấn pháp luật của
Luật Hồng Thái về những bất cập trên thực tế và một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về
thừa kế theo di chúc
Chúng tôi luôn đồng
hành, hỗ trợ cùng bạn đọc giải quyết tất cả các vấn đề pháp lý. Nếu có bất kỳ vướng mắc vui lòng liên
hệ 0976933335 - 0982033335 hoặc qua E-mail: luathongthai@gmail.com để
được hỗ trợ nhanh nhất.
Trụ sở
chính: LK9-38 Tổng cục 5, Tân Triều, Hà Nội (cuối đường Chiến Thắng, Thanh
Xuân).
Bạn cũng có thể tham
khảo thêm thông tin các dịch vụ tư vấn của chúng tôi:
- Dịch vụ Luật sư lĩnh vực
dân sự - 0976.933.335
- Dịch vụ Luật sư lĩnh vực Hình sự - 0982.033.335
- Dịch vụ pháp lý
lĩnh vực Đất đai - 0976.933.335
- Dịch vụ tư vấn
nhân sự và quản lý lao động - 0988.587.987
- Dịch vụ pháp lý lĩnh vực Doanh Nghiệp - 0962.893.900
- Dịch vụ Luật sư lĩnh vực
Hôn nhân và gia đình - 0976.933.335
HD